Kazimierz Wielki urodził się 30 kwietnia 1310 r. w Kowalu, jako najmłodszy syn księcia Władysława Łokietka i Jadwigi Kaliskiej. Ojciec przygotowywał młodego Kazimierza do jego przyszłych obowiązków. Rodzice otaczali go szczególnie troskliwą opieką, gdyż dość szybko zmarli jego bracia, a siostry nie mogły być następczyniami tronu.
W 1333 r. zmarł Władysław Łokietek, a Kazimierz zwany później Wielkim przejął po nim rządy. Jego koronacja na króla Polski odbyła się w tym samym roku na Wawelu. Początki panowania były bardzo trudne. Państwo było rozbite i słabe, ponadto istniała groźba ataku ze strony silniejszych sąsiadów. Ostatni król z dynastii Piastów musiał skoncentrować się na polityce zagranicznej. Najpierw przedłużył rozejm z Krzyżakami, który wygasał 23 maja 1333 r. Następnie porozumiał się z Wittelsbachami władającymi Brandenburgią. Na zjeździe w Wyszechradzie (1335) Kazimierz oddał Pomorze Krzyżakom w „wieczystą jałmużnę”. W zamian zyskał Kujawy i ziemię dobrzyńską w ich starych granicach. W tym czasie Kazimierz Wielki odniósł pierwszy poważny sukces dyplomatyczny. Za 20 tys. kop groszy praskich wykupił zrzeczenie się przez króla czeskiego Jana Luksemburskiego pretensji do korony polskiej.
W 1339 r. ponownie doszło do eskalacji problemu z Krzyżakami. Zawarty wcześniej kompromis nie zadowalał żadnej ze stron, dlatego zwrócono się o pomoc do papieża. W neutralnej wówczas Warszawie zorganizowano proces arbitrażowy przed legatem papieskim. Wyrok nakazywał Krzyżakom zwrócić królowi polskiemu Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską, inowrocławską, brzeską, dobrzyńską i michałowską oraz zapłacić Polsce odszkodowanie oraz pokryć koszty procesu. Wpływy Zakonu Krzyżackiego były jednak na tyle silne, że wyroku nie wykonano, gdyż niedługo później został zawieszony. Ostatecznie obie strony porozumiały się i zawarły pokój w Kaliszu (1343). Wedle układu Zakon zwracał Kujawy z ziemią dobrzyńską, a Kazimierz Wielki ustępował z Pomorza (wciąż jednak tytułował się władcą Pomorza) i ziemi chełmińskiej.
W latach 1349-1352 Kazimierz Wielki opanował większość Rusi Halicko-Włodzimierskiej. W 1356 r. ugruntował swoją pozycję na Mazowszu, a w 1366 r. wziął udział w podziale Rusi Włodzimierskiej, uzyskując m.in. Włodzimierz. Niestety nie udało mu się odzyskać Śląska i Pomorza Gdańskiego.
W polityce wewnętrznej Kazimierz Wielki próbował scentralizować państwo i wzmocnić swoją władzę. Zaczął kształtować administrację centralną. Ujednolicił prawo, wprowadzając statuty dla Małopolski i Wielkopolski. Dbał o rozwój miast, nadawał prawa miejskie nowym ośrodkom (w tym Bydgoszczy), dbał o rozwój oświaty (czego przykładem było powołanie przez niego w 1364 r. Akademii Krakowskiej) oraz wzbogacił skarbiec królewski.
Kazimierz Wielki nie miał legalnego syna. Już w 1339 r. wszedł w sojusz z Andegawenami Węgierskimi, dzięki czemu zyskał ich poparcie. Ceną tegoż było ustanowienie dla nich następstwa tronu polskiego, w razie bezpotomnej śmierci króla. Kolejną tego typu deklarację zawarto w 1369 r., potwierdzając prawa Andegawenów do tronu polskiego. Rok później po polowaniu Kazimierz III Wielki zmarł. W wyniku tego na tronie polskim zasiadła nowa dynastia.
